%20-%20Kopya_j.jpg)
Silikon Vadisi, Amerika Birleşik Devletleri’nin adeta teknoloji, iş dünyası ve inovasyonun merkezi halindedir. Bölge, Kaliforniya’da yer alan Santa Clara Vadisi üzerine kuruludur. Bölgenin en büyük şehri San Jose, Zürih ve Oslo’dan sonra en fazla kişi başı milli gelire sahip metropoldür. Adobe, Facebook, eBay, Apple, HP, Twitter, Tesla, PayPal ve Netflix gibi dünyaca ünlü ve büyük şirketlerin merkezini barındıran Silikon Vadisi’nin geçmişi sadece bu şirketlerin kurulmasıyla ve 21. yüzyıl ile sınırlı değil. Gelin, yeniliğin ve teknolojinin en önemli bölgelerinden birinin tarihini birlikte inceleyelim.
18. ve 19. Yüzyılların Girişimcileri: At Tüccarları, Çiftçiler, Altın Avcıları ve Tacirleri
Silikon Vadisi’nin bulunduğu bölge 18. yüzyılın neredeyse sonlarına doğru henüz keşfedilmemiş bakir topraklardı. Zaman içinde bu topraklar da keşfedilmeye ve çeşitli mesleklerden ve gruplardan insan akınlarıyla karşılaşmaya başladılar. Misyonerler, bölge halkını kendi dinine çekmek ve kilise kurmak için seyahatler düzenliyordu.
Bölgeyi sadece misyonerler değil, para kazanmak isteyenler de geliyordu. 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başında daha çok at tüccarları başta olmak üzere ticaretle geçinen insanları görüyoruz. Bu kişiler haricinde çiftçiler de ekonominin önemli bir aktörü durumundaydı. 19. yüzyılda da altın avcıları sahneye çıkıyor. Bölgenin altın madenlerini duyan zenginliği artırmak için bölgeye geliyordu. Bu sırada bölgeye Cizvitler de akın etti ve 1851’de Santa Clara Üniversitesi’ni yani bölgenin ilk yükseköğrenim merkezini kurdular. Kaliforniya, git gide ekonomik ve ticari anlamda dönemin bir cazibe merkezi haline geldi. Sonrasındaysa Amerika Birleşik Devletleri’ne ait bir eyalet oldu.
İş Arayanlar, Teknolojiyi Geliştirmek İsteyenler, En İyi Üniversiteler Burada
19. yüzyılın sonlarında Leland Stanford isimli bir adam bir demiryolu projesiyle önemli bir servet elde etti. Bu servetini değerlendirmek için Santa Clara Vadisi’ne taşındı. Burada büyük bir arazi satın aldı. Gençlere yeni imkânlar tanımak amacıyla bir üniversite kurdu. Şu an dünyanın en iyi üniversiteleri arasında yer alan Stanford Üniversitesi, bu sayede kurulmuş oldu. Kimi kaynaklara göre günümüzün Silikon Vadisi’nin temelleri Stanford Üniversitesi’nin kurulmasıyla oldu. Tabii bu doğru olmasa bile Silikon Vadisi’nin gelişmesinde şu anki halini almasında üniversitelerin payı kesinlikle göz ardı edilemez.
İki-üç yüzyıl öncesinin en kritik icatlarından biri olan ve haberleşme olanaklarını artıran telgraf artık yetersiz gelmeye başlamıştı. Federal Telgraf Şirketi, bu mesele üzerine araştırma yapmak için Santa Clara Vadisi’nde bir araştırma tesisi kurdu. Tesis, 1909 yılında bölgedeki Stanford Üniversitesinin destekleri sayesinde kuruldu. 3 yıl sonraysa çalışmalar sonuç verdi. Tesisi kuranlar sesi güçlendirmek ve sesin uzak mesafelerden de duyulması amacıyla vakum tüpü geliştirildi. Bu icadın önemini şöyle açıklayayım: Vakum tüpü, radyo, televizyon, radar ve hatta günümüzün bilgisayarları için temel bir icat olmuştu. Hatta şirketten ayrılan birkaç kişi başka bir şirket kurup hoparlörü keşfetti. Bunun haricinde de başka şirketler kuruldu. Böylelikle bölge ekosistemi gelişmeye devam ediyordu.
Bu icatlar ve gelişmeler sayesinde bölgede yer alan iki üniversitenin mühendislik bölümleri bu alanlar hakkında özel çalışmalar ve eğitimler düzenlemeye başladı. Bu eğitimler sayesinde öğrenciler hem yeni şirketlerin kurulmasında veya var olan şirketlerin gelişmesinde pay sahibi oluyor hem de yeni teknolojiler üretiyordu. Burada eğitim alan öğrenciler, ülkenin dört bir yanına dağılıyordu ama bu okulların bazı hocaları öğrencileri burada durması ve bölgeyi geliştirmeleri için teşvik ediyordu. Bu hocalardan en ünlüsü; Frederick Terman’dır. Terman, 1900 ile 1982 yılları arasında yaşamış Stanford Üniversitesi hocalarındandır. Onun sayesinde birçok yetenekli ve zeki öğrenci Santa Clara Vadisi’nde kaldı ve bölgeyi ürettikleri teknolojik ürünlerle ve kurdukları şirketlerle geliştirdiler. Bazı kaynaklar bu gelişmeleri Silikon Vadisi’nin temellerinin atıldığı asıl olay olarak gösterir hatta Frederick Terman Silikon Vadisi’nin kurucu babası olarak zikreder.
Bu tutum da kısa zamanda sonuç verdi. 1930’lu yıllarda HP kuruldu ve ses osalitarörü üretmeye başladılar. William Shockley, vakum tüpü yerine daha kullanışlı, daha ucuz ve daha hızlı bir şekilde çalışan transistörü icat etti. Bu şirketler git gide çoğaldı ve bölge önemli bir ekonomik merkez haline geldi. Üniversiteler iyi eğitim veriyor ve var olan şirketleri destekliyor. Bu sayede bölge gelişiyor. Böylelikle en yetenekli öğrenciler, iş insanları bölgeye geliyor ve bölge daha çok gelişiyordu.
Neden Silikon Vadisi
Tabii burada sormak istediğim bölgenin adı nasıl oldu da Silikon Vadisi oldu? William Shockley transistörü geliştirmek için bir şirket kurdu ve en iyi mühendisleri işe aldı ama o mühendisler sonradan kendi şirketlerini kurdu. O şirketlerden de başka şirketler doğdu. Onlardan biri Intel’di.
Intel, transistörleri mikroskobik boyuta indirerek bir çipin üzerine yerleştirdi ve bu sayede maliyetler azaldı, işlevsellik yükseldi. Silikon, bu çiplerin hammaddesiydi. Etraftaki şirketler de bu çipleri kullanmaya başladı yani silikon, bölgede önemli bir madde haline geldi. Silikon o kadar önemli bir madde haline geldi ki dönemin yayın organları Santa Clara Vadisi’ni artık Silikon Vadisi olarak nitelendiriyordu. 1970’lerin başında başlayan bu tanımlama bildiğiniz gibi günümüzde hala kullanılıyor.
Paranın Merkezi Silikon Vadisi
Yükselişi engellenemeyen Silikon Vadisi sadece yeniliğin değil paranın da merkeziydi. Risk sermayesi üzerine çalışan şirketler kuruluyordu hatta bu şirketlerin ilklerinden olan Google, Skype, Amazon gibi şirketlere risk sermayesi sağlıyordu ve bu sayede şirketlere büyümeye devam ediyordu. Para, Silikon Vadisi’ne akıyordu.
Gelişmeyi Sağlayan Faktörlerden: Rekabet Kanunları
Gelişme ve büyüme sadece parayla, yeni teknolojik ürünler icat etmekle veya şirket kurmakla olmuyor. Devletin de bunu teşvik etmesi gerekiyor. Bu teşvik çeşitli yollarla olabilir ama en önemli yollarından biri gerekli kanunları çıkarmaktır. Yukarıda bahsettiğim Schockley, şirketinden ayrılan mühendislerin kurduğu şirketi ve şirketin kuruluşunda yapılan antlaşmayı şikâyet etti. Gerekçe olarak da bunları rekabet dışı olarak nitelendirdi. Bölge kanunlarına göre bu şikâyet reddedildi çünkü kanun rekabetin engellenemeyeceğini yazıyordu. Devletin izlediği bu politika girişimci ve rekabetçi ekosistemin kurulmasını ve devam etmesini sağlıyordu.
Günümüz
Buradan sonrasını hepimiz az çok biliyoruz. Örneğin Apple kuruluyor. Steve Jobs, bir süre HP’de çalıştı ve buradan öğrendikleriyle Apple’ı kurdu. İnternetin icadını ve günümüzdeki halini almasına şahit oluyoruz. 1990’ların sonuna ve 2000’li yıllara girdiğimizde hepimizin bildiği şirketleri görüyoruz. Google, PayPal, Facebook, adlarını başlangıçta da zikrettiğim ve çok daha fazla şirket kuruluyor ve Silikon Vadisi günümüzdeki şekline ulaşıyor.
Kaynakça
Comments